Đường thi: Y Châu Ca

伊州歌  Y Châu Ca [1]

打 起 黃 鶯 兒

Đả khởi hoàng oanh nhi[2].

莫 揺 枝 上 啼

Mạc[3] dao[4] chi thượng đề[5].           

啼 時 驚 妾 夢

Đề thời kinh[6] thiếp mộng.

不 得 到 遼 西

Bất đắc đáo Liêu Tây.      

             郃嘉運           Cáp Gia Vận[7]

                                                      Nghĩa:

Làm ơn đuổi hộ con chim vàng anh.

Đừng để nó nhảy hót trên cành.

      Nó hót làm kinh động giấc mộng của thiếp.

      Làm sao đến được Liêu Tây?

Đây là bài thơ tả lại một thiếu phụ mệt mỏi trong giấc ngủ trưa, mơ đang đến Tây Liêu thăm chồng làm lính thú.

Bài hát Y Châu.

Ai ơi đuổi hộ con oanh.

Đừng cho nhảy hót trên cành lao xao.

Để làm thiếp tỉnh chiêm bao.

Liêu Tây nơi ấy làm sao đến giờ.

                              VHKT- 1972

Hãy đuổi chim oanh đi.

Đừng để nó hót gì.

Hót thời thiếp tỉnh giấc.

Liêu Tây răng đến hì?

---

[1] Tâm trạng một thiếu phụ khi có chồng đi lính thú ở Liêu Tây.

[2] Nhi: 1. đứa trẻ. 2. con (từ xưng hô với cha mẹ). Hoàng anh nhi: con chi hoàng anh.

[3] Mạc: đừng.

[4] Dao: 1. lay động. 2. quấy nhiễu. qua lại.

[5] Đề: Khóc, hót

[6] Kinh: kinh sợ.

[7] Không rõ tiểu sử của ông, người ta chỉ có thể cho biết ông sinh sồng thời tàn đường (836-905)

Tuổi thơ trong chiến tranh

Hà Tĩnh:

Tôi không biết thật sự mình đã được sinh ra sao, nhưng cứ theo lời bố mẹ nói đi nói lại là đã được sinh ra ở thị xã Hà Tĩnh. Khi ấy bố làm công chức cho người Pháp nên đã đi nhiều nơi, sau khi hai bố mẹ lập gia đình. Thị xã này cũng là nơi sinh của cô em gái tôi Cẩm Dung, kém tôi 1 tuổi.

Cái nhận biết của tôi đối với thành phố này là một ngôi nhà gạch, bên một con đường tráng nhựa và hai bên lề là cát đất chứ không vệ đường. Hai bên phố là các ngôi nhà gạch tầm thường, chỉ có tầng trệt không lầu, chạy dài hun hút. Ngôi nhà tôi có một nền cao hơn mặt đường ba bực thang. Trong óc tôi vẫn còn hiện rõ lên hình ảnh các buổi trưa nắng gay gắt, mẹ dắt chúng tôi ra thềm nhà mua hồng mềm. Người bán hồng đứng dưới lề đường, để rổ hồng lên thềm ba. Các trái hồng đỏ ối và ăn ngọt vô cùng.

Tôi nhớ nhiều buổi chiều ra hàng ba này nhìn người qua lại. Hình ảnh cái phố vắng, ít người qua lại với các chiếc xe đạp đơn sơ. Lâu lắm thì thấy một chiếc ô tô vụt qua, động cơ kêu inh ỏi, cát bụi mịt mù phía sau. Chỉ một thoáng chiếc xe biến mất ở cuối phố và sau lợp bụi vàng.

Sau nhà tôi là một cái vườn khá rộng với nhiều bể gạch vuông. Những bể này chứa vôi pha trắng, và theo thời gian nhiều nơi vôi đã đổi màu. Ngay cả bố, mẹ cũng không biết chủ ngôi nhà này dùng các bể vôi ấy làm gì. Đối với tôi thì đây là chỗ giải trí bằng cách lấy que quậy lên để thấy một lớp mây vôi vẩn đục trong nước ở bể.

Gần các bể vôi là nhà cầu, được xây lẻ loi bên ngoài và loại nhà cầu có thùng đựng phân bên dưới. Các thùng này lâu lâu có người đến mang đi thay vào một thùng khác. Vì vậy khi vào đây mùi chẳng được thoải mái mấy hay phải nói rất hôi, nhất là những ngày hè nóng bức. Đây là tiêu chuẩn các nhà cầu tân tiến của nước ta hồi ấy.

Đó là hình ảnh nơi chon nhau, cắt rốn của tôi, trước khi được di chuyển qua nơi khác.

[ Năm 2005 tôi qua đây và đã có bài thơ mà bạn đọc đã đọc trong Du Hành Nam Bắc 2005:

Vịnh Hà Tĩnh

Trở về Hà Tĩnh, chỗ sinh tôi.

Nhìn lại phố xưa, thấy ngậm ngùi.

Nhà cũ của cha, đâu ấy nhỉ?

Vườn xưa của mẹ, hẳn xa xôi?

Trên đường lác đác xe qua lại.

Dứơi phố lơ thơ kẻ tới lui.

Cất bước lang thang trên phố vắng.

Nghĩ thời thơ ấu, dạ bồi bồi.

                                                VHKT-2005]

Công ty Mỹ xây các ‘trạm xăng’ trong không gian

Trong khoảng tháng 12 năm 2011 và tháng 1- 2012 tôi có đăng một loạt bài về chương trình thám hiểm không gian của Hoa Kỳ. Trong loạt bài này, tôi đã đề cập tới hướng đi của NASA hiện nay là phóng các phi thuyền đáp lên các vẩn thạch không gian, nghiên cứu các mẫu đất đá. Tôi cũng đưa ra một số giải thích là con người có thể lấy quý kim, nguyên liệu từ các vẫn thạch này… Nay đài VOA mới đăng vài ngày trước một việc liên quan đến vấn đề ấy.

Mời các bạn cùng xem.

VOA Thứ Tư, 25 tháng 4 2012

Công ty Mỹ xây các ‘trạm xăng’ trong không gian

Một công ty Hoa Kỳ cho biết họ có kế hoạch khai thác các thiên thể gần Trái Đất để lấy nguyên vật liệu, từ nước tới quý kim.

Suzanne Presto | Washington

Hình: AP

Người đồng sáng lập công ty Planetary Resources, Peter Diamandis, nói chuyện trong 1 cuộc họp báo ở Seattle, 24/4/2012

Ông Peter Diamandis, người đồng sáng lập công ty Planetary Resources, Tài Nguyên Hành Tinh, là một doanh nhân, tác giả có sách bán chạy, và là một bác sĩ.
Lên tiếng trong một cuộc họp báo ở Seattle, tiểu bang Washington, ông Diamandis nói ông muốn là một người khai thác mỏ trên các thiên thể kể từ khi còn nhỏ:
“Viễn kiến về Tài Nguyên Hành Tinh là biến nguồn lực trên không gian cho nhân loại sử dụng, cả trong không gian lẫn trên Trái Đất, dù tác nhân của nó là từ nước trên thiên thể hay các kim loại và các khoáng chất chiến lược quan trọng để thúc đẩy và tạo ra một thế giới đầy rẫy tài nguyên trên Trái Đất.”
Các giới chức của công ty nói tài nguyên khai thác từ các thiên thể sẽ có giá trị tới hằng chục tỉ đô la mỗi năm, nhưng con số đó còn nhiều thập niên nữa mới có thể có. Họ nói thêm việc khai thác mỏ trên hành tinh sẽ cung cấp nguồn tiếp liệu lâu dài các kim loại quý cho dân số trái đất ngày càng gia tăng.
Cùng với ông Diamandis, ông Eric Anderson là người đồng sáng lập và cũng là đồng chủ tịch công ty.
Ông Anderson nói tìm được những quý kim như bạch kim cũng tốt, nhưng công ty cũng muốn khai thác những nguyên tố tìm thấy đầy rẫy trên Trái Đất – như hydrogen và oxygen, vốn là nền tảng của nước, và nhiên liệu cho tên lửa.
Ông nói:
“Nếu chúng ta có thể thành công trong việc khai thác nước, chúng ta sẽ có thể tạo ra một mạng lưới các trạm cung cấp nhiên liệu, hay ‘các trạm xăng,’ thì có thể mở ra các con đường tới những hành tinh khác trong thái dương hệ. Như vậy sẽ giảm bớt chi phí thăm dò không gian.”
Công ty nói họ đã phát triển được thế hệ đầu tiên trong ‘gia đình’ phi thuyền thăm dò không gian, gọi là Arkyd-100. Phi thuyền này chủ yếu là một viễn vọng kính không gian sẽ giúp các khoa học gia xác định và đặt ưu tiên cho các mục tiêu thiên thể gần Trái Đất.
Công ty cho biết, phi thuyền không gian này sẽ được phóng đi trong khoảng 2 năm nữa. Các giới chức nói rằng, xa hơn nữa, kế hoạch này sẽ sản xuất hàng loạt tiếp theo loại phi thuyền Arkyd-300 và gởi chúng đi thám hiểm với số đông. Công ty nói việc khai thác mỏ của họ sẽ do robot thực hiện. Họ hy vọng có thể xác định các thiên thể trong vòng thập niên này.
Trong số những người yểm trợ tài chánh có các tỷ phú của Google như Tổng Giám Đốc Larry Page, và Chủ tịch Điều hành Eric Schmidt.
Công ty cho biết khu vực tư nhân có thể chấp nhận rủi ro nhiều hơn, hoạt động nhanh hơn, và chấp nhận thất bại tốn kém hơn, trong khi các đơn vị của chính phủ không thể làm như vậy.

Đường Thi : Thái liên Khúc

Vương Xương Linh tự Thiếu Bá không rõ năm sinh, bị thứ sử Giang Tô là Lưu Khưu Hiển giết năm 756, vì có tư thù với ông này. Ông rất giỏi thơ văn đậu, tiến sĩ và làm quan. Ông được người đời tôn là Thi Thiên Tử. (Thơ vao bậc vua), một trong 4 vị thi sĩ hay nhất đời Đường.

採 蓮 曲

吳姬越艷楚王妃

Ngô cơ[1], Việt diễm[2] Sở vương phi.

掙弄蓮花水濕衣

Tranh lộng[3] liên hoa thủy thấp[4] y.      

來時浦口花迎入

Lai thời phổ[5] khẩu hoa nghinh[6] nhập.

采罷江頭月送歸

Thái[7] bãi[8] giang đầu nguyệt tống qui.

王昌齡            Vương Xương Linh

Thái liên khúc II

            Nghĩa:

            Người đẹp Việt Ngô và người đep Sở.

            Tranh nhau hái hoa làm ứơt hết quần áo.

            Khi đến thì hoa đón vào.                          

            Chiều tà ở đầu sông, trăng tiễn đưa.

 Hái Hoa Sen II

Ô kìa người đẹp Việt, Ngô.

Hoa sen tranh hái áo khô ướt rồi.

Khi đến hoa nhoẻn đón mời.

Chiều tà trăng tiễn lúc rời gót chân.

                                    VHKT

Ngô, Việt giai nhân với Sở phi.

Tranh sen, áo ướt chẳng còn gì.

Đầu đường hoa đón khi vừa tới.

Cuối bãi trăng đưa lúc mới đi.

VHKT

---

[1] Cơ: tiếng gọi đàn bà quý phái.

[2] Diễm: 1. đẹp đẽ, tươi đẹp. 2. con gái đẹp. 3. chuyện tình yêu. 4. hâm mộ, ham chuộng. 5. khúc hát nước Sở

[3] Lộng: 1. mân mê ngắm nghía. 2. đùa dỡn, bỡn cợt, trêu chọc. 3. thổi sáo, thổi tiêu

[4] Thấp: ướt, ẩm.

[5] Phổ: 1. bến sông. 2. cửa sông. 3. ven sông. Họ Phổ.

[6] Nghinh hay nghênh: đón tiếp

[7] Thái: màu mỡ, đẹp đẽ.

[8] Bãi: 1. ngừng, thôi, nghỉ. 2. bãi, bỏ. 3. xong

Thái Liên Khúc- Vương Xương Linh

採蓮曲  
Thái Liên Khúc


荷葉 羅裙一栽                       

Hà[1] diệp la[2] quần[3] nhất sắc tài[4]. 

芙蓉向臉兩邊開                    

Phù dung[5] hướng kiểm[6] lưỡng biên[7] khai.

亂入池中看不見                              

Loạn nhập trì trung khan bất kiến.     

聞歌始覺有人來                    

Văn ca thủy[8] giác hữu nhân lai.

    王昌齡[9]                  Vương Xương Linh

                                                                                    .

Hái Hoa Sen I

Sen xanh, quần áo cũng xanh.

Má hoa cùng nở, màu thành hồng tươi.

Nhìn vào chẳng biết có người.

Nếu không nghe tiếng nói, cười trong hoa.

                                             VHKT

Sen xanh, quần áo cũng cùng mầu.

Hoa, má nở ra có khác đâu.

Lẫn lộn người hoa không biết được.

Nghe ca, người ở đó từ lâu.

VHKT

---

[1] Hà: Hoa sen.

[2] La: 1. vải lụa. 2. cái lưới. 3. bày biện.

[3] Quần: cái quần.

[4] Tài: đây có nghĩa là màu sắc, như tam tài.

[5] Hoa phù dung

[6] Kiểm: đôi má

[7] Biên:1. bên, phía. 2. bờ, rịa, ven, mép, vệ, viền, cạnh. 3. biên giới.4. giới hạn, chừng mực. 5. ở gần, bên

[8] Thủy: bắt đầu, mới, trước.

[9] Vương Xương Linh tự Thiếu Bá không rõ năm sinh, bị thứ sử Giang Tô là Lưu Khưu Hiển giết năm 756, vì có tư thù với ông này. Ông rất giỏi thơ văn đậu, tiến sĩ và làm quan. Ông được người đời tôn là Thi Thiên Tử. (Thơ vao bậc vua), một trong 4 vị thi sĩ hay nhất đời Đường.

Tìm hiểu kiến thức tổng quát: ÂM THANH

C Tường Âm Thanh

Như ta biết khi một vật phát ra một âm thanh thì vận tốc trung bình khoảng 340 m/s.

Ta tưởng tượng một vật di chuyển với vận tốc 100 m/s hay khoảng 365km/s (vận tốc máy bay chiến đấu cánh quạt) thì sẽ thâý gì?

              Giả sử tại điểm A máy bay phát ra 1 sóng âm. Một giây sau, máy bay mới bay được 100 m đến điểm B, nhưng sóng âm đã cách xa điểm C cách điểm A ban đầu 340 m. Tại B máy bay phát ra sóng âm thứ 2 vậy hai sóng âm thứ nhấ và thứ hai cách nhau 340-100 = 240m.

 Nói như vậy nếu một máy bay bay nhanh 170 m/s (nửa vận tốc âm thanh) thì khoảng cách 2 sóng âm như trường hợp trên chỉ còn 170m. Nếu máy bay càng lúc càng nhanh thì khoảng cách hai âm càng ngắn lại cho đến khi khoảng này là 0. Lúc ấy các âm trùng chập nhau.
Nếu bây giờ một máy bay phản lực bay với vận tốc 340 m/s thì có hiện tượng gì?

  

Hình chiếc F-18 Hornet phá tường âm thanh.

Anh tu Internet

Lúc máy bay này ở điểm A nó phát ra 1 sóng âm. Một giây sau máy bay bay đến B cách xa điểm ban đầu một khoảng 340 m. Lúc ấy, sóng âm cũng đến B, và tại đây máy bay phát ra âm thứ 2 thì âm này trùng với âm thứ nhất hay nói một cách khác hai sóng trùng chập nhau. Vì số âm trùng chập nhiều vô số kể nên các âm này tạo ra một bờ tường âm thanh vô hình nhưng có năng lượng khủng khiếp gọi là tường âm thanh.

Với máy bay bay nhanh hơn vận tốc âm, nó sẽ phá vỡ tường này gọi là phá tường âm thanh. Ta gọi máy bay này là máy bay siêu thanh.

Các cửa kính khi đóng kín thì áp suất bên ngòai bị ảnh hưởng sóng âm rung động quá nhanh và trong buồng thì áp suất bình thường nên bị vỡ.

Theo danh từ chuyên môn của âm học người ta gọi vận tốc máy bay nhanh bằng vận tốc âm là Mach 1 (khoảng 1200 km/h).

Mach là tên nhà khoa học gia người Áo: Emst Mach, người đã tìm ra vân tốc này với công thức:

                M = V/a

(M là Mach = V vận tốc 1 vật chuyển động trong thể hơi chia cho a, vận âm trong môi trường ấy- Đây là công thức đơn giản nhất).

Vì vậy, khi người ta đề cập tới các máy bay phản lực thường diễn tả vận tốc máy bay theo Mach. Ví dụ người ta nói máy bay A có thể đạt tới Mach 3 (hay M 3) có nghĩa là máy bay ấy có thể bay nhanh tới 3 lần vận tốc âm thanh (xấp xỉ 3600 km/h).

Trong thực tế, người ta muốn tính Mach trong một thể hơi phải dùng tới công thức Bernoulli phức tạp và nằm ngoài mục kiến thức này.

TĨNH DẠ TỨ

靜 夜 思       TĨNH DẠ TỨ

床 前 明 月 光              

Sàng[1] tiền minh nguyệt quang.          

疑 是 地 上 霜              

Nghi [2] thị địa thượng sương.

霜 頭 望 明 月              

Cử[3] đầu vọng[4] minh nguyệt

低 頭 思 故 鄉              

Đê [5] đầu tư [6] cố hương.                         

                       李白            Lý Bạch

 Đêm Trăng Thu

Đầu giường trăng sáng như gương.             

Ngỡ đâu mặt đất tỏa sương mịt mờ.               

Ngửng đầu, ngắm ánh trăng mơ.                   

Cúi đầu thẫn thờ, nhớ tới cố hương.              

VHKT- 1979.                                                                 

VHKT 1979Tr

Đêm Trăng Suy Tư

Đầu giường trăng tợ gương.

Cứ ngỡ đất mờ sương.

Ngửng mặt, ngắm trăng sáng.

Cúi đầu, nhớ cố hương.

VHKT 1979Tr

Mid-Autumn Moon

The headboard’s bright with the moonlight.

The ground seems to be covered with fog of late night.

Looking upward, I see the moonshine.

Looking downward, I miss the village of mine.

                                                VHKT- LA 1999

---

[1] Sàng: giường.

[2] Nghi: nghi ngờ.

[3] Cử: đưa lên.

[4] Vọng: nhìn, ngắm.

[5] Đê: Cúi xuống, đưa xuống.

[6] Tư: nhớ.