CHƯƠNG 04
Bàn về chuyện chiến thắng địch quân thì ta không khỏi phải
nói tới các yếu tố cơ bản chiến lược trong binh thư Tôn Ngô, nhất là các cuộc
chiến tranh theo lối cổ điển.
Tôn Tử có viết
rằng: “Thứ nhất công tâm, thứ nhì công
lương, thứ ba công đồn.”
Nói như vậy Tôn
Tử, Ngô Khởi đã cho việc đánh nhau, quan trọng nhất là chiếm lòng người, và
cuối cùng mới đánh nhau thật sự trên chiến trường. Ta cũng phải phân biệt rằng
thua một trận đánh không phải là thua cuộc chiến. Nhưng đầu tiên, cái quan
trọng gây ra một cuộc chiến thắng hay bại là bởi “Chính Nghĩa”.
I/- Chính
Nghĩa trong một cuộc chiến:
Chiến tranh bản
chất là tội ác, gây tang tóc, đau khổ cho con người. Nêú ta có thể tránh được
chiến tránh thì nên làm việc này đầu tiên. Do đó, một cuộc chiến liên hệ đến
chính trị, ngoại giao, kinh tế, tuyên truyền, tôn giáo… chứ không đơn thuần là
lấy vũ khí chống vũ khí lấy sức mạnh đấu sức mạnh. Trước khi gây ra cuộc chiến,
các nước liên hệ thường đưa ra các lý do mà họ cho là chính nghĩa của cuộc
chiến. Lật lịch sử thế giới xưa nay ta thấy trước khi có một cuộc chiến thì
thường có những sứ đoàn thương thuyết đến nước trực hệ, nêu lên các chính nghĩa
ấy, để tránh đổ máu. Trong các phần trên, ta thấy ngay cả chính Mông Cổ nhiều
khi cũng đã lập đồng minh và cũng cử các sứ đoàn thuyết phục đối phương đầu
hàng để họ bớt đổ máu. Rồi tiếp theo đó biết bao cuộc vận động đối với các nước
khác để làm liên minh dựa theo chính nghĩa của họ. Nước Tần nằm cạnh ba nước Hàn, Triệu, Nguỵ vốn
tách ra từ nước Tấn nên gọi là Tam Tấn. Muốn thống nhất, nước Tần chủ
trương “Đánh gần, thân xa” có nghĩa
kết thân với các nước ở xa trước như Yên, Tề và đánh các nước chung biên giới
như Hàn, Ngụy, Triệu và Sở. Nước Sở hùng cường đất rộng chưa dễ đánh chiếm nên
mục tiêu đầu tiên của Tần là Tam Tấn. Thời chống Tần các nước yếu Hàn, Ngụy,
Triệu, Yên, Tề và Sở đã từng làm liên minh theo thuyết Tô Tần[1]. Trước khi khởi động chiến tranh xâm lược
ở thế chiến thứ hai, Đức cũng lập khối trục với Nhật, Ý. Ngược lại để chống
khối ấy liên minh Anh, Pháp, Mỹ, Liên Xô…phải lập đồng minh. Mới đây, trước năm
1990, trên thế giới rất nhiều liên minh quân sự để khống chế lẫn nhau: nào là
Nato, Warszawa, Minh Ước
Liên Phòng Đông Nam Á…và hiện tại cũng vậy.
Lão Tử là người cho chiến tranh là điều không nên
làm trừ khi phải tự vệ, ông nói: “Quân đi đến đâu, ở đấy chỉ có cỏ dại. Phía
sau đại quân, tất có mất mùa đói kém.”[2]
Trong Chu Dịch[3] cũng viết: “Người theo đuổi chiến tranh, cuối cùng sẽ không thu được thành công,
cho nên phải chấm dứt chiến tranh. Người Chu đã thấy được chiến tranh là việc
dữ, chiến tranh thực sự là nguồn gốc của tai hoạ, vì vậy chủ trương chấm dứt
chiến tranh. Tư tưởng này vô cùng đáng quý.”[4] Tôn Tử cũng đưa ra ý tương tự: “Bởi vậy kẻ bách chiến bách thắng không phải
là người giỏi nhất; không đánh mà khuất phục được quân đội người khác, đó mới
là người giỏi nhất.”[5]. Cũng như Lão Tử đề xướng, ông nói
chiến tranh chi nên làm khi bảo vệ đất nước. “Để bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc, cần tiến hành chiến tranh phòng
vệ, không thể phát động chiến tranh xâm lược.” Trong khi ấy học trò của Lão
Tử là Văn Tử[6] cũng đưa
ra ý kiến giống như thầy.
Tôn Tẫn[7]
còn đề xuất vấn đề “ nghĩa” và “bất nghĩa” của chiến tranh, tức là vấn
đề tính chính nghĩa và tính phi nghĩa của chiến tranh. “Kẻ nào quân ít mà binh lính dũng mãnh là có chính nghĩa vậy. Chiến
tranh chính nghĩa, quân tuy ít vẫn có thể kiên cường dũng mãnh, “ chiến thắng
mà vững mạnh” khiến cho “thiên hạ phục”, ngược lại “ chiến tranh mà vô nghĩa,
thiên hạ không thể cho đó là vững và mạnh”. Chiến tranh phi nghĩa cho dù là tạm
thời chinh phục được nước khác, cũng không thể khiến cho lòng dân quy phục mà
trở thành kẻ mạnh.”[8]
Khương Tử Nha còn chủ trương: “Đạo dùng
binh là vì thương dân mà đánh kẻ có tội.”[9]
Không riêng gì
Tôn Tẫn, Gia Cát Lượng[10],
nhà quân sự lừng danh đời Tam Quốc, đã nhấn mạnh về chính nghĩa. Ông chủ
trương:“Chính trị trong việc cầm quân là
việc giữ yên biên giới, là đạo cứu giúp đại loạn, lấy uy vũ làm chính sự, trừ
bạo tàn dẹp phản nghịch, là kế để giữ nước, an xã tắc. Do đó có văn sự tất có
võ bị…Vũ khí của quân đội là để chấn chỉnh điều bất nghĩa, trừ hại cho dân”[11]
Điền Tương Như[12] cũng
nghĩ tới việc chọn dân làm gốc, chiến tranh chỉ dùng để diệt bạo tàn. Ông còn
khuyến khích người trị quốc phải lấy sáu đức nhân, nghĩa, lễ, trí , tín, dũng
làm đầu.
Trong lịch sử ta
đã thấy biết bao lần con người đã dùng tới chính nghĩa để đánh giặc:
Hồi thế kỷ thứ
nhất, lúc Hai Bà Trưng khởi nghĩa ở Việt Nam lấy chính nghĩa diệt quân thù, thì
bên Anh cũng có một nữ lưu anh thư tên Boudica[13]
(6-60 AD), lấy chính nghĩa đánh ngoại xâm. Bà là vợ vua Pratusagus, đã lãnh đạo
dân Anh đánh với quân của Đế Quốc La Mã, và thắng được nhiều trận. Lúc đầu, bà
cũng chỉ có vài ngàn người theo, nhưng sau vì chính nghĩa nên quân của bà lên
đến cả chục vạn người (sẽ viết tiếp theo). Sự xâm lăng thông thường là vô chính
nghĩa; trong quyển: Chu Dich với binh pháp, trang 7, nói chính nghĩa trong cuộc
chiến như sau: “Để bảo vệ lợi ích quốc
gia, dân tộc, cần tiến hành chiến tranh phòng vệ, không thể phát động chiến
tranh xâm lược…”
Đối với một quốc
gia đã có một nền chính trị văn hóa thì sự thành công của một cuộc xâm lược chỉ
là tạm thời. Chúng tôi không muốn nói đây là sự tuyệt đối chẳng hạn Việt Nam đã
nuốt chửng Chiêm Thành và Thủy Chân Lạp cũng như người da trắng đã chiếm được
Mỹ Châu từ tay người da đỏ là các trường hợp ngoại lệ. Một lý do chính cuả các
nước đó là quá nhiều bộ lạc không đoàn kết chống xâm lược, chưa phát triển được
văn hóa đúng mức, chưa có một tổ chức chính trị và ý thức về quốc gia vững chắc.
Nếu Mông Cổ xâm lăng Đại Việt thời mạt Lý thì chẳng biết kết quả ra sao?
Nước Mỹ ở một
phương trời xa xăm đối với Việt Nam, và cùng thời với Nguyễn Tây Sơn giấy
nghiệp, cũng đã từng chiến đấu chống lại Anh quốc giành độc lập. Cuộc chiến đi
đến thành công là nhờ chính nghĩa. Sau đó, nước này lại xẩy ra một cuộc nội
chiến nam, bắc (1849-1865) và cuối cùng cái chính nghĩa cũng đã thắng.
Vì không chính
nghĩa nên các đế quốc La Mã, A lịch Sơn, Caliphate, Ottoman… chiến thắng tạm
thời rồi cũng tan rã. Đế quốc MC chiếm hơn già nửa thế giới (ngày đó), giết đến
40 triệu người (theo một số tài liệu- Wikipedia) cuối cùng cũng trở về chỗ cũ.
Một Nã Phá Luân chinh phục khắp Âu Châu rồi cũng tan tành. Nhà Minh xâm lược
Việt Nam ta cuối cùng cũng phải bỏ chạy. Quân Thanh mấy lần xâm chiếm Miến
Điện, Việt Nam nhưng cũng chỉ rước lấy thảm họa. Đức quốc xã với chủng tộc siêu
việt, đã đánh bại bao nhiêu quốc gia nhưng họ đã hưởng được gì? Người Nhật có
tinh thần yêu nước cực độ vậy mà khi đi xâm lăng các nước Á Đông rồi còn có gì
đâu? Sau thế chiến thứ hai, Pháp trở lại Việt Nam với sự hậu thuẫn của Mỹ, Anh
và một số tay sai người Việt. Họ cậy có vũ khí tối tân để đè bẹp các lực lượng
ái quốc dành độc lập với mã tấu, tầm vông vạt nhọn. Vậy mà trong suốt mấy năm
đầu (1946-1949) người Pháp đã không tiêu diệt được lòng ái quốc của đại đa số
dân tộc ta. Và cuối cùng, với sự trợ giúp của các nước Cộng Sản, Việt Minh đã
làm họ phải dương cờ trắng. Đó cũng vì ta đã có chính nghĩa. Nhưng trong các
thí dụ thì nước Trung Quốc đã đô hộ Việt Nam là một thí dụ độc đáo nhất. Nước
này đã gom nước ta thành một quận trong hơn 1000 năm mà cuối cùng người Việt
cũng đứng dạy lật ách gông cùm. Với khoảng thời gian dài như vậy thì quốc gia
này phải vĩnh viễn chỉ là một tỉnh của các nước khổng lồ ấy, thế mà với chính
nghĩa quốc gia dân tộc mà người mình đã làm một việc cổ kim chưa thấy.
Chu dịch với
binh pháp, cũng trang 7, đã phản ảnh điều trên và đã viết: “Nếu ta vô cớ đi tập kích, xâm phạm kẻ mông muội vô tri, tuy có thể
giành thắng lợi, nhưng sẽ chuốc lấy sự căm ghét của người thiên hạ.”
Ngày nay, các
quốc gia muốn đánh một nước nào thường tìm hai chữ “Chính Nghĩa” để họ có được hậu thuẫn của cộng đồng thế giới. Muốn
có điều này, mục đích chiến tranh thường được đem ra Hội Đồng Liên Hiệp Quốc
bàn tán, rồi thông qua bởi một quyết nghị (resolution). Lịch sử thế giới cận
đại đã ghi bao lần như vậy với một liên quân đi đánh một nước phạm lỗi. Khi Mỹ
tấn công Iraq 1991, thì họ có chính nghĩa vì bảo vệ tiểu quốc Kuwait tránh cuộc
xâm lăng từ Iraq; đánh Afganistan thì họ cũng có chính nghĩa vì diệt khủng bố,
nhóm người tự dưng khơi mào giết dân Mỹ vô tội và được dư luận thế giới ủng hộ
kể cả Hội Đồng Liên Hiệp Quốc. Nhưng đến lúc xâm lăng Iraq lần thứ hai họ đã
đánh mất chính nghĩa rồi. (Đoạn này được viết trên diễn đàn VVH năm 2007)
Như
vậy muốn có sự thành công tốt đẹp trong một cuộc chiến thì việc đầu tiên ta
phải nói tới là “CHÍNH NGHĨA”.
[1] Tô Tần (蘇秦; không biết năm sinh nhưng chết vào
khoảng năm 316 TCN), tự Quý Tử (季子), người ở Lạc
Dương nước Đông Chu, là một biện sĩ lừng danh đã đi du thuyết thời Chiến Quốc.
[2] Trích từ
quyển: Chu Dịch và Binh Pháp, trang 62.
[3] Chu Dịch
được coi như là một tác phẩm rút ra từ Kinh Dịch.
[4] Phần này trích từ Chu Dich với binh pháp trong trang 8.
Tác giả Khương Quốc Thụ, dịch giả Nguyễn Hữu Tưởng.
[5] Trích từ
quyển: Chu Dịch và Binh Pháp, trang 20.
[6] Theo Chu
Dịch và Binh Pháp.
[8] Chu Dịch
với binh pháp trang 38.
[9] Chu Dịch
với Binh Pháp trang 23.
[11] Trích từ Chu Dich với binh pháp, trang 55.
[12] Điền
Tương Như hay còn được biết dưới tên Tư Mã Tương Như, làm đại tư mã cho Tề vào
cuối đời Xuân Thu.
[13] Bài này
viết dựa vào History Channel và quyển “The Story of Britain” của Rebecca
Fraser.
No comments:
Post a Comment