CHƯƠNG 01
(tiếp theo)
II/ Thành
Cát Tư Hãn.
Thành Cát Tư Hãn
tên thật là Temüjin ( tiếng Mông Cổ: Чингис Хаан, Chinggis Khaan, Činggis Qaɣan,),
Temüjin có nghĩa là sắt, nên người Trung Quốc dịch là Thiết Mộc Chân- 鉄木真 )
Ông được sinh ra đời vào khoảng năm 1155 đến 1167[1],
tại vùng núi Khentii,
khu khurultai thuộc Mông Cổ trên bờ sông Onon, không xa với thủ
đô Ulaanbaatar ngày nay là bao nhiêu. Ông là
con cả của tù trưởng của Yesükhei (Dã Tốc Cai)
bộ lạc Kiyad (Khất Nhan) và bà Hoelun (U Luân).
Thủa nhỏ chơi
thân với Jamuka (Trát Mộc Hợp), người bộ lạc gần bên, rồi hai người đã kết
nghĩa huynh đệ.
Chân dung Thành Cát Tư Hãn- trích từ “Mongolia: A Country Study”
Federal Research Division Library of Congress, edited by Rober L Worden và
Andrea Matles Savada
Năm lên 9, ông
được cha cho sang ở bên vợ tương lai Börte 10 tuổi, để chờ đến khi ông tròn 12
tuổi, tuổi được phép cưới vợ, sẽ chính thức kết hôn. Nhưng chẳng bâu sau,
Yesükhei bị bộ lạc Tartar (Thát Đát hay Tháp Tháp Nhi) đầu độc, nên ông trở
thành mồ côi cha. Đến lúc trưởng thành Temüjin trở thành thủ lãnh của bộ lạc,
tuy nhiên các người nắm quyền không chấp nhận ông vì tư lợi. Nhưng theo quyển “Ghenghis Khan and the Mongol Empire” thì
lúc cha ông qua đời, các bộ hạ thấy ông còn bé không phục tùng bỏ ông đi theo
các thủ lãnh khác. Sau đó, gia đình ông bị đầy đến một nơi rất hoang vu, và
sống rất kham khổ. Tuy nhiên, hằng ngày ông và em đi bẫy chim, đánh cá giúp mẹ
vượt qua khó khăn và thoát hiểm.
Từ nhỏ, ông đã
tỏ ra là một người rất tàn ác nhưng có tài điều kiển. Một lần đi săn, ông đã
giết chết người anh em tên Bekhter, cùng cha khác mẹ vì chủ quyền của con thú
đã bị bắn chết. Một thời gian sau, ông bị bộ lạc Bjartskular
("chó sói" cũng theo “Ghenghis Khan and the Mongol Empire” thì bộ lạc
có tên là Tayichi’ut), liên minh cũ của cha ông bắt được và bị làm tù nhân với
cái gông trên cổ. Trong số các người canh tù, có một người thương tình ông, đó
là thân phụ của Chilaun (sau này làm tướng cho ông) đã làm
ngơ để ông chạy trốn.
Lúc đến 16 tuổi,
ông kết hôn với Börte người vợ tương lai thủa trước. Không
lâu sau bộ lạc Merkits bắt cóc bà Börte. Câu chuyện bắt cóc này theo
“Ghenghis Khan and the Mongol Empire” của Miriamn Greeblatt thì có một lý do
sâu xa. Cách thời gian ấy 20 năm trước, bà Hoelun là vợ của tù trưởng bộ lạc
Merkits. Cha ông, Yesükhei, đi bắt cóc bà về làm vợ và sinh ra ông. Nay
Yesükhei đã qua đời thì con của Yesükhei, tức Temüjin, sẽ phải chịu sự trả thù.
Đây là tập tục của các bộ lạc du mục miền này.
Ông
liên kết với bạn kết nghĩa sinh tử của cha ông là Toghrul (Thoát Lý) tù trưởng
bộ lạc Kereit, cùng bạn thân là Jamuka tù tưởng bộ lạc Jadaran, tìm cách giải
vây cho vợ. Cuộc giải vây thành công thì Temüjin và Jamuka càng thân hơn đi đến
chỗ đồng sinh đồng tử. Nhưng cuộc xung đột giữa hai lực lượng của Toghrul và
Jamuka làm Jamuka li khai. Một bất đồng khác là bộ lạc của Jamuka chuyên chăn
cừu, trong khi bộ lạc Temüjin chuyên chăn ngựa. Và chính điểm này làm hai người
càng ngày càng xa cách, rồi Jamuka trở
thành kẻ đối đầu của ông sau này. Không lâu sau vụ giải vây trên, bà Börte hạ sinh cho ông đứa con đầu lòng là Jochi (Truật Xích). Bà này còn sinh cho
ông thêm ba người con khác là Chagatai
(Sát Hợp Đài), Őgedei (Oa Khoát Đài), Tolui
(Đà
Lôi). Ông còn cưới
thêm vài bà vợ và có thêm nhiều con, nhưng không được kể là dòng chính thống để
nối hưởng đặc quyền.
Khi
đã nắm quyền chỉ huy bộ lạc, ông đã ban hành bộ luật Yassa, để dân phải tuân
theo một cách nghiêm nhặt mà xây dựng vương quốc. Ông cũng thăng thưởng dựa
trên tài năng và sự trung thành chứ không phải là huyết thống gia đình. Ông hứa
với binh sĩ sẽ tưởng thưởng cho họ các tài sản sau khi chinh phục được đối
phương. Nên quân lính hết lòng chiến đấu. Riêng với các bộ lạc cùng huyết
thống, khi đánh bại họ, ông không loại binh sĩ bộ lạc ấy, mà gom vào lực lượng
ông. Vì lý do ấy danh tiếng ông mỗi lúc một vang lừng hơn sau mỗi lần thắng
trận.
Theo tác giả Patricia Buckley Ebrey viết trong quyển
sử của đại học Cambridge “Illustrated
History of China”: thì lúc đầu Temüjin mở rộng phạm vi chăn ngựa, vì nơi bộ
lạc ông mấy năm liên tiếp khí trời lạnh quá nên thiếu cỏ và sau nữa trả thù cha
đã thúc đẩy ông vào sự thôn tính các bộ lạc khác.
Sengguum
(Tang Côn), con trai Toghrul lại ghen tức với Thiết Mộc Chân vì tài năng và
danh tiếng, muốn hại đối phương. Toghrul không những không ngăn cản mà còn tiếp
tay con mưu hại Thiết Mộc Chân. Biết âm mưu này, Thiết Mộc Chân đem quân đánh
bại Sengguum. Tuy nhiên, để làm hòa năm 1202, Thiết Mộc Chân đem lễ vật cầu hôn
con gái của Toghrul, cho con trai đầu lòng là Jochi, nhưng bị Toghrul từ chối.
Đây là một sỉ nhục đối với văn hóa Mông Cổ.
Thành Cát Tư Hãn Bảo Tàng Viện Đài Bắc- Đài Loan
Bây
giờ Toghrul lại liên minh với Jamuka để chống với Thiết Mộc Chân. Tuy vậy, với
các hục hặc trước làm liên minh bị tan tành bởi lực lượng của Thiết Mộc Chân.
Toghrul phải chạy về đầu thú với thủ lãnh bộ lạc Naimans, nhưng bị binh lính bộ
lạc này giết chết và bộ lạc Kereit (Khắc Liệt) hoàn toàn tan rã năm 1203.
Như vậy chỉ còn lại hai lực lượng
chính đối đầu nhau là hai anh em kết nhĩa Thiết Mộc Chân và Jamuka. Jamuka bây
giờ lại kết hợp binh sĩ của Naimans với bĩnh sĩ của ông ta làm một và chuẩn bị
một trận sống mái. Trước khi có trận chiến xẩy ra, thì nhiều phần tử của Jamuka
đào ngũ trốn sang đầu hàng Thiết Mộc Chân, trong đó có Sabutai một đại của
Thiết Mộc Chân sau này.
Trong trận chiến này, Thiết Mộc
Chân đã đánh bại đối thủ, bắt sống Jamuka. Ông đề nghị Jamuka theo ông, nhưng
ông này từ chối. Chỉ mặt trời, Jamuka nói chỉ có một mặt trời mà thôi. Ông muốn
chết cho anh hùng. Kết quả ông đã chết theo đúng nguyện vọng, chết không đổ
máu, vì một cái búa đánh gãy xương sống.
Năm 1206, Thiết
Mộc Chân hoàn toàn chinh phục các bộ lạc trên thảo nguyên và hội đồng Kuriltai
bầu ông làm Genghis Khan (Thành Cát Tư Hãn, có nghĩa là vua tối cao của thế giới).
Ông đã cho thiết lập bộ luật Yassa để điều khiển dân Mông Cổ. Đến nay,
vẫn không thấy bộ luật viết tay. Theo John S Major trong quyển “The Land
and People of Mongolia” thì có lẽ bộ luật không bao giờ được viết thành văn bản mà chỉ truyền miệng.
Bộ luật có nhiều điều liên quan
đến chiến binh như không được bỏ ngũ, ăn trộm ngựa, thương lượng với kẻ thù đều
có tội chết. Cấm các tù trưởng chiếm đoạt tài sản của người khác. Theo
“Ghenghis Khan and the Mongol Empire” của Miriamn Greeblatt thì bộ luật còn tôn
trọng tôn giáo bình đẳng và cấm rựơu. Tuy nhiên, một người chỉ được say rượu 2
lần và tái phạm lần thứ 3 sẽ bị phạt. Luật này còn cấm không được tắm nơi nước
chảy, như sông, suối và nhiều sách không thấy giải thích tại sao. Chỉ có quyển “Life in
Genghis Khan’s Mongolia” viết
rằng theo tín ngưỡng của người Mông Cổ thì nơi đây là các lối đi của thần linh.
[1] Theo J.A.G
Roberts viết trong quyển “A Concise
History of China
No comments:
Post a Comment